Rechtsbijstand bij bestuurlijke boetes: recente uitspraak verduidelijkt rechten van burgers
21 januari 2025
Op 24 december 2024 heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State [1] een belangrijke uitspraak gedaan over het recht op rechtsbijstand bij bestuurlijke boetes. Dit in navolging van het arrest van de Hoge Raad van 6 september 2024 [2], waarover reeds eerder een blog is geschreven. Deze uitspraak verduidelijkt de rechten van burgers die geconfronteerd worden met een bestuurlijke boete en onderstreept het belang van adequate rechtsbijstand in dergelijke procedures.
Achtergrond van de zaak
In deze zaak had een bestuursorgaan een bestuurlijke boete opgelegd van € 144.000 wegens een vermeende overtreding van de Wet arbeid vreemdelingen. De inspecteurs van de Inspectie SZW hadden een administratief onderzoek verricht en daarna een boeterapport opgesteld. Daarin is geconstateerd dat er een overtreding van de wet heeft plaatsgevonden.
Oordeel van de Afdeling: rechtsbijstand bij bestuurlijke boetes
De Afdeling overweegt dat het opleggen van een boete op grond van de Wet arbeid vreemdelingen een bestraffende sanctie is. De opgelegde boete is een ‘criminal charge’ in de zin van art. 6 EVRM (r.o. 5.2). In navolging van het arrest van de Hoge Raad van september 2024 oordeelt de Afdeling dat de betrokkene recht heeft op bijstand door een raadsman en dat hij hierover door de inspecteurs had moeten worden geïnformeerd. Daarbij acht de Afdeling van belang dat de bestuurlijke boete door de jaren heen een grote ontwikkeling heeft doorgemaakt, waarbij het steeds meer gaat om zware, complexe overtredingen die worden bedreigd met hoge boetes. Dit rechtvaardigt een goede rechtsbescherming (r.o. 5.3).
Vanaf wanneer rechtsbijstand bij bestuurlijke boetes?
Vervolgens overweegt de Afdeling over het aanvangsmoment van de ‘criminal charge’. Dit is op grond van vaste rechtspraak het moment van de boetekennisgeving. Onder verwijzing naar EHRM rechtspraak overweegt de Afdeling dat dit ook al eerder kan zijn, zoals datum arrestatie. In dit specifieke geval is de betrokkene verhoord door de inspecteurs vóórdat de boetekennisgeving is gegeven (r.o. 5.6). Hoewel vanaf dit moment nog geen sprake is van een ‘criminal charge’, had de betrokkene wel moeten worden gewezen op het recht op rechtsbijstand bij bestuurlijke boetes (r.o. 5.7)
Bewijsuitsluiting?
De vraag is vervolgens wat er moet gebeuren met de verklaring die is afgelegd, als is gebleken dat de betrokkene niet is gewezen op het recht op rechtsbijstand. De Afdeling verwijst naar de Hoge Raad en stelt dat als de betrokkene hier niet op is gewezen, dit niet zonder meer betekent dat geen sprake (meer) is van een behoorlijk proces. Dit moet worden beoordeeld aan de hand van het proces als geheel met alle omstandigheden van het geval (r.o. 5.10).
In het onderhavige geval oordeelt de Afdeling dat het proces als geheel eerlijk is verlopen, omdat de betrokkene zelf contact heeft opgenomen met de inspecteurs om een verklaring af te leggen. Hij had de mogelijkheid om daaraan voorafgaand te een raadsman te consulteren. De inspecteurs hebben hem gewezen op het zwijgrecht. Na afloop van het verhoor is de verklaring doorgelezen en ondertekend. De betrokkene is niet teruggekomen op de verklaring. Die verklaring is in lijn met de verklaringen die in de gehele procedure zijn afgelegd, ook in de fase waarin hij wel bijstand heeft gekregen van een raadsman (r.o. 5.11). De Afdeling oordeelt, alles afwegende, dat het proces eerlijk is geweest en daarom geen bewijsuitsluiting volgt (r.o. 5.12).
Conclusie
De uitspraak van de Afdeling benadrukt het fundamentele recht op rechtsbijstand bij bestuurlijke boetes. Een betrokkene moet worden gewezen op het recht op rechtsbijstand. Of er consequenties moeten worden verbonden aan een schending van dit recht, hangt af van de feiten en omstandigheden van het geval. Er moet worden getoetst of de procedure als geheel eerlijk is.
—————————————————-
[1] ABRvS 24 december 2024, ECLI:NL:RVS:2024:5293.
[2] Hoge Raad 6 september 2024, ECLI:NL:HR:2024:1135.
Ook interessant:
